Gdyby nie cegła gotycka i Rycerze z Zamku w Gniewie nasza firma Rogiński Warsztat Artystyczny nie byłaby tym czym teraz jest. Cegły, nie będziemy ukrywać to nasza pasja. Dlatego teraz kilka słów o nich.
Krótka historia cegieł
Ale najpierw: Co to cegła?
Cegła jest wysokiej jakości materiałem budowlanym w formie prostopadłościanu, także w postaci klina, wycinki pierścienia kołowego lub kształtki. Produkuje się ją w różnych wymiarach przy zachowaniu stosunku grubości do szerokości i długości, który wynosi 1:2:4, z uwzględnieniem spoin. Najmniejsza powierzchnia na cegle zwana jest główką, ta wąska i długa to wozówka, a największa jest podstawą. Każda z cegieł należy do określonej grupy wytrzymałości, określanej za pomocą klas. Cegły ceramiczne wykonane są przeważnie z gliny ilastych lub morenowych lub lessu oraz wypalane w temperaturze ok 900-1100, występują też cegły szamotowe i klinkierowe.
Początki cegieł
Ślady najstarszej cegły odnaleziono w Jordanii i pochodzą one z VI tysiąclecia p.n.e. W tamtych czasach cegły tworzono poprzez formowanie ich i suszenie. W IV tysiącleciu p.n.e. w Mezopotamii używano już cegły wypalanej, początkowo wyłącznie do stawiania budowli o wysokim znaczeniu społecznym, np. świątyń a nieco póżniej o budynków o wysokim znaczeniu administracyjnym. Doskonałym przykładem zastosowania ceramiki budowlanej w Mezopotamii jest miasto Uruk. Również w podobnym okresie czasu tworzono cegłę w Egipcie, w Chinach, Indiach. Należy zaznaczyć, że na różnych obszarach geograficznych mimo, że cegła była wykonywana z podobnego materiału ewoluowała w różnych kierunkach. Na niektórych obszarach dodawano do niej różnych składników np.: na niektórych obszarach cegłę wyłącznie suszono, pojawiły różne kształty i zdobienia związane z poszczególnymi kulturami i wierzeniami.
W okresie starożytnego Rzymu produkcja cegieł i budowanie z nich rozpowszechniało się na obszarach podbijanych przez cesarstwo. Nie można pominąć rozwoju budownictwa ceglanego w okresie starożytnego Rzymu – zastosowania sklepień łuków (obecnych już w budownictwie Etruskim).
W okresie średniowiecza w Europie cegła była coraz bardziej znaczącym materiałem budowlanym. Początkowo cegła romańska – stosunkowo duża i ciężka (ze względu na wielkość wymagała długiego okresu suszenia i łatwo mogła pękać w czasie wypału).
Cegła gotycka i jej następczynie
Cegła gotycka pojawiła się w architekturze w XI w.n.e – nieco mniejsza w stosunku do cegły romańskiej. Natomiast podobnie jak w przypadku cegły romańskiej wymiary cegły zależały od konkretnej budowli. Produkcja cegły była powiązana z budowa konkretnego obiektu, a formy do wyrobu cegieł nie były ujednolicone obszarowo. Czasem w obrębie jednej budowli można spotkać znaczące różnice w wymiarach. Jak można się domyślić nie było norm budowlanych ;). W sztuce romańskiej, a szczególnie mocno w gotyku cegła pełniła funkcje dekoracyjną, rozwijały sie ceramiczne kształtki, kapitele, kwiatony, elementy ozdobne okien tj.: maswerki.
Kształtki nad otworami okiennymi oraz maswerki w oknach w Kościele św Jana w Gdańsku.
Zamek w Gniewie, fragment rekonstrukcji murów podzamcza. Po lewej nowa cegła gotycka przez nas wykonana.
W epoce renesansu, baroku, okresie klasycystycznym cegła była głównie materiałem konstrukcyjnym. Ukrytym pod gładkimi tynkami. Kolejny rozkwit świetności cegły przypada na II połowę XIX wieku, co związane jest z cennymi odkryciami technicznymi, takimi jak: piec kręgowy Hoffmanna(1857), mechaniczna prasa ceglarska Schlickeysena(1860-1870) i sztuczna suszarnia Kellera. Masowa produkcja cegieł oraz rozwój neogotyku w architekturze spowodowały znaczący wzrost ilości budynków ceglanych, w których cegła była elementem budowlanym i dekoracyjnym.
Cegła w Polsce
Gotycki kościół św Katarzyny w Gdańsku.
W Polsce w XIII w. też wytwarzano cegłę oraz budowano z niej na szeroką skalę. Ogromny wkład w taki sposób budownictwa miał król Kazimierz Wielki. To o nim mówi się, że „zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną”. Za jego panowania otoczono solidnymi ceglanymi murami 27 miast oraz wzniesiono 53 zamki na terytorium całego kraju. W czasach Zygmunta Augusta wzrosła produkcja i jakość cegły. A król ten ustanowił najprawdopodobniej pierwszą normę budowlaną, dzięki której wymiary cegły to 3x6x12 cali. Na terenie Polski w XIX w. także powróciła moda na budynki tworzone z cegły. Ale takie pozostawiane w surowym stanie, nietynkowane i niemalowane. Charakteryzowały się one jedynie bogatymi gzymsami i różnego rodzaju elementami ozdobnymi. W XX wieku cegłę zastępowano betonowymi pustakami lub tzw. „wielką płytą”, wykonaną wyłącznie z betonu.
Różnice pomiędzy cegłą ręcznie formowaną a maszynową
Do XIX w. cegła była produkowana zupełnie ręcznie. Od pozyskiwania surowca – gliny, uzdatniania go poprzez dodawanie różnych surowców (piasku, wapna gaszonego, moczu), po formowanie i wypalanie. O szczegółach dotyczących produkcji cegieł ręcznie formowanych mogą Państwo przeczytać tutaj. Rzemieślnik wytwarzający cegły czy dachówki był nazywany strycharzem.
Warsztat strycharza, eksponaty z Muzeum Zamku w Golubiu Dobrzyniu.
Ze względu na ręczną produkcje cegła ta była bardziej porowata od cegły maszynowej, co za tym idzie miała większą nasiąkliwość. Ale również ze względu na swoją porowatość nie ulegała klustrowaniu (łuszczeniu się na skutek zamarzania wody w cegle). Co niestety często ma miejsce w cegłach produkowanych maszynowo o niskiej klasie mrozoodporności. Natomiast największą różnicą widoczną na pierwszy rzut oka jest nieregularność cegły ręcznie formowanej, pofałdowania, zgnioty i odciski palców. Cegła maszynowa jest gładka, ale nie posiada cech szczególnych, faktury powstają poprzez odcisk formy lub naniesienie posypek. Oczywiście obecnie cały proces odbywa się mechanicznie, a w niektórych cegielniach automatycznie.
Cegły gotyckie ręcznie formowane dostarczamy przeważnie na budowle historyczne. Również dostarczamy cegły maszynowe, w tym te o niestandardowych wymiarach i kształtach, potrzebne do rekonstrukcji zabytków.
Cegła gotycka, ręcznie formowana, nowa – rekonstrukcja murów na Zamku w Gniewie. Wykonawca cegły Rogiński Warsztat Artystyczny.
Cegła gotycka współcześnie
W dużej mierze obecnie na elewacjach nie kładzie sie już cegieł, a jedynie licówki. Jest to spowodowane zarówno względami ekonomicznymi jak i praktycznymi. Natomiast ze względu na charakter ręcznej produkcji i olbrzymi sentyment do gotyckiego look’u cegły swoim klientom oferujemy też licówki Stary Mur . Licówka jest wykorzystywana w nowoczesnych realizacjach, poniżej jedna z kilku klatek schodowych na osiedlu GARNIZON w Gdańsku Wrzeszczu.
GARNIZON Gdańsk Wrzeszcz, licówka STARY MUR